Μια σύγχρονη ποντιακή ιστορία

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

του Vahit Tursun (*)

Πόντος! Εύξεινος Πόντος, ωραία λέξη! Ισως για μας που ξέρουμε το νόημα της να είναι έτσι. Πάντως είναι όμορφη λέξη και από μόνη της. Κάποιοι όμως ούτε θέλουν να την ακούσουν.

Εύξεινος Πόντος θα πει φιλόξενη θάλασσα.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι έχει πάρει αυτό το όνομα από τους φιλόξενους ανθρώπους που έζησαν και που ζουν στα παράλιά της. Πολλοί όμως όταν λέμε "Πόντος" το καταλαβαίνουν ως μία ιστορική ονομασία της Μαύρης Θάλασσας ή της αυτοκρατορίας που είχαν ιδρύσει εκεί οι Ελληνες. Για κάποιους ο Πόντος είναι χαμένη πατρίδα. Για κάποιους ενθύμιο. Για κάποιους ανέκδοτο. Για κάποιους όμως είναι πατρίδα.

Για μας ο Πόντος είναι φιλοξενία, είναι πατρίδα, είναι αγάπη, είναι πάθος, είναι τρέλα σίγουρα. Οταν λέμε "Πόντιος" εννοούμε: φιλόξενος, δραστήριος, ευχάριστος, άνθρωπος που αγαπά την τέχνη και φυσικά Ελληνας.

Ο Πόντος στην ιστορία του, με τους Ελληνες να κυριαρχούν, είχε φιλοξενήσει και μερικές άλλες μικρές εθνικές ομάδες. Ομως αυτοί, ειδικά κατά τη χριστιανική περίοδο, μαζί με τους Ελληνες δέχτηκαν το χριστιανισμό. Αυτές οι μικρές εθνικές ομάδες μέσα στο χριστιανισμό ενσωματώθηκαν στο ελληνικό περιβάλλον.

Αυτός ο ελληνικός χώρος βρέθηκε στη συνέχεια υπό ρωμαϊκή κατοχή για να ακολουθήσει αργότερα το χριστιανικό και βυζαντινό δρόμο. Το 1461 κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς. Μετά την οικονομική καταπίεση του πληθυσμού άρχισε η θρησκευτική καταπίεση ως μέσο ομογενοποίησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η θρησκευτική όμως καταπίεση δε σήμαινε και εθνική γιατί τότε οι Οθωμανοί δεν είχαν καμιά εθνική συνείδηση. Μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξαν βεζίρηδες, πασάδες και διάφοροι άλλοι αξιωματούχοι της εξουσίας από διάφορες εθνικές ομάδες, αλλά όλοι με μουσουλμανική συνείδηση. Μ' αυτή την θρησκευτική καταπίεση άρχισε στον κόσμο της περιοχής ο δεύτερος προσυλητισμός. Ο πρώτος ήταν η επικράτηση του χριστιανισμού και ο δεύτερος η επιβολή του ισλάμ.

Κατά τη δική μας γνώμη αυτός ο δεύτερος προσηλυτισμός έγινε δεκτός πάνω από 50% του ποντιακού πληθυσμού. Ομως ακόμα και με αυτή την τρίτη πίστη (η πρώτη ήταν η ειδωλολατρεία, η δεύτερη ο χριστιανισμός και η τρίτη το ισλάμ) ο πολιτισμός που κυριαρχούσε ήταν ο ελληνικός. Αυτός ο κόσμος παρόλη τη θρησκευτική διαφόρα που είχε καλλιεργηθεί από τους Οθωμανούς κατάφερε να συνεχίζει τις κοινωνικές και πολιτιστικές επαφές και μπόρεσαν να συμβιώσουν στον ίδιο χώρο. Ο ποντιακός αυτός πληθυσμός, μετά τον εξισλαμισμό του λεγόταν Oumet Oul Islam, δηλαδή μουσουλμανικός λαός, όπως λεγόταν όλοι οι μουσουλμάνοι του κόσμου.

Επηρεασμένος από τη γαλλική επανάσταση του 1789 ο ελληνικός χριστιανικός πληθυσμός, ο οποίος ήταν και το κομμάτι του πληθυσμού που καταπιεζόταν περισσότερο, μαζί με ένοπλες ομάδες των μουσουλμάνων Ποντίων, δημιούργησαν εθνικό απελευθερωτικό κίνημα. Δυστυχώς όμως δεν μπόρεσαν να τα καταφέρουν.

Αργότερα, στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ύστερα από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας μετά από προπαγάνδα βοηθούντος και του φόβου, του δόθηκε η δεύτερη εθνική ταυτότητα. Αυτό το γεγονός υποστηρίχτηκε και από τους Χριστιανούς Πόντιους μέχρι το 1924. Για πάραδειγμα έλεγαν "ετούρκεψεν" δηλαδή "εκτουρκίστηκε". Ειδικά με τα σχέδια που πρότειναν οι Γερμανοί στους Νεότουρκους άρχισε να δημιουργείται η ιδέα ότι ο κάθε μουσουλμάνος είναι Τούρκος. Και ο κάθε Ρωμαίος (Ελληνας) είναι γκιαούρης δηλαδή άπιστος. Οπως έλεγαν "Urum giaru".

Ομως το περίεργο ήταν ο κόσμος ως μουσουλμάνους έβλεπε μόνο τους Οθωμανούς. Τους Νεότουρκους χαρακτήριζε "γκιαούρηδες" και τα τουρκικά σχολεία που ίδρυσαν στα χωριά ως "γκιαούρικα σχολεία". Τις θρησκευτικές αξίες οι ελληνόφωνοι χοτζάδες τις μάθαιναν στην ελληνική γλώσσα. Μέχρι που απαγορεύτηκε η χρησιμοποίηση της μητρικής γλώσσας των λαών της Μικράς Ασίας, εκτός της νεοδημιουργημένης τουρκικής γλώσσας που θεωρήθηκε κυρίαρχη.

Ομως πρέπει να επισημάνουμε ότι η νέα κυρίαρχη γλώσσα στην περιοχή δεν είναι πλήρως η νεοαποκτημένη κεντροασιατική τουρκική γλώσσα. Με βάση την τουρκική γλωσσική δομή δέχτηκε μεγάλο αριθμό δανείων από τις γλώσσες των κατακτημένων εθνών. Ομως στα ελληνόφωνα χωριά χρησιμοποιείται η ελληνική σε ποσοστό 70%. Το 90% του ελληνόφωνου πληθυσμού γνωρίζει και αυτήν τη νεοδημιουργημένη τουρκική γλώσσα. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι ένα μεγάλο μέρος του συνολικού μαυροθαλασσίτικου πληθυσμού δεν μπορεί ακόμα να μιλλά τέλεια αυτή τη γλώσσα τόσο καλά ώστε να γίνεται κατανοητός από τους άλλους λαούς που μιλούν αυτή τη γλώσσα και να μπορέσουν να δώσουν συνέντευξη σ' ένα δημοσιογράφο και να απαντούν σωστά σε κάθε ερώτηση.

Μέσα στους ελληνόφωνους και κυρίως στις γυναίκες, υπάρχουν πολλοί που χρησιμοποιούν διερμηνέα στις κρατικές υπηρεσίες. Περισσότερο το συναντούμε στα δικαστήρια, στα ληξιαρχεία και στα νοσοκομεία.

Σήμερα λοιπόν οι λέξεις Πόντος, Πόντιος, Ελληνας δεν χρησιμοποιείται από το σύγχρονο μαυροθαλασσίτικο πληθυσμό, παρόλο που στους περισσότερους κυριαρχεί ακόμη ο ελληνικός πολιτισμός. Χρησιμοποιείται η λέξη "Ρωμαίος" δηλαδή "Ρωμιός" από τους ελληνόφωνους ως κατάλοιπο της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Ο πολιτισμός αυτός επικράτησε στην περιοχή εξαιτίας της γεωγραφικής ιδιότητας του Πόντου. Γιατί ο Πόντος δεν ήταν κατάλληλο μέρος για εύκολη επιβίωση εποίκων. Αυτός ο παράγοντας είχε τον βασικό ρόλο στην παρεμποδιση της αλλοίωσης αυτου του πολιτισμού. Ο γεωγραφικός σχηματισμός που δεν άφηνε να συγκεντρωθούν μαζί με τον ντόπιο πληθυσμό της περιοχής αυτούς που κατάφεραν να επιβιώσουν στο χώρο χάρη σε περιουσίες των χριστιανών που εξαναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν. Ο επικρατών πολιτισμός στην περιοχή συγκροτούνταν από την ελληνική γλώσσα, τους ελληνικούς χορούς, την ελληνική μουσική, τη κουζίνα, τα μυθιστορήματα, τα ανέκδοτα, μερικά κοινά τραγούδια, έθιμα κ.λπ.

Εμείς λοιπόν, μια μικρή ομάδα από τους σύγχρονους μαυροθαλασσίτες, βρισκόμαστε στην Ελλάδα και υποστηρίζουμε ότι αυτός ο λαός που αναφέραμε είναι ομογενής με τους Ελληνες. Ωστόσο και αδέλφια με τους λαούς της Μικράς Ασίας. Εάν λοιπόν εσείς λόγω της μουσουλμανικής τους θρησκείας αμφισβητείται την ομογένειά τους με τους Ελληνες τότε εσείς πως είσαστε Ελληνες ως Ορθόδοξοι αφού οι αρχαίοι Ελληνες ήταν ειδωλολάτρες. Και σας ρωτάμε σε ποιά εθνότητα θα εντάξουμε τους άθεους που υπάρχουν και στις δύο μεριές καθώς και τους δωδεκαθεϊστές που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα. Και εάν εμείς είμαστε Τούρκοι επειδή είμαστε Μουσουλμάνοι τότε οι Αραβες, οι Πακιστανοί, οι Πέρσες τι είναι; Και οι Ορθόδοξοι Βούλγαροι, Γκαγκαούζοι, Ρώσοι και Γεωργιανοί τι είναι;

Ωστόσο με την Κοινή Αγορά μήπως δεν αγοράζουμε εδώ και εκεί ταίδια προϊόντα, τις ίδιες μάρκες που παράγουν οι διάφορες εταιρείες των ξένων μεγάλων δυνάμεων. Μήπως δεν πουλάμε, ειδικά τα αγροτικά μας προϊόντα, στους ίδιους με εξευτελιστικές τιμές για να τους ταϊζουμε και να παράγουν όπλα και στη συνέχεια να μας τα πουλούν με αστρονομικές τιμές για να σκοτωνόμαστε. Ο ελληνικός λαός, τουλάχιστον αυτοί οι εκατοντάδες που γνωρίσαμε, έχουν αποδεχτεί την ομογένειά μας. Μας αγκάλιασαν θερμά και μας βοήθησαν να επιβιώσουμε εδώ. Και με αυτή την ευκαιρία διατηρούμε τα ήθη και τα έθιμά μας, τον πολιτισμό που μας απέμεινε από τους αρχαίους μας προγόνους. Προετοιμαζόμαστε να γίνουμε γέφυρα για επαφή και ανάπτυξη της φιλίας και της αδελφότητας μεταξύ των Ελλήνων και των λαών της Μικράς Ασίας.

Γιατί λέμε: Φτάνει πια ο πόνος! Φτάνει πια ο φόβος του πολέμου! Φτάνουν πια τα δάκρυα που χύνουν οι μανάδες μας! Φτάνει η άσχημη οικονομική κατάσταση και μαζί της ο φόβος για το αύριο λόγω της αγοράς όπλων. Φτάνει, γιατί αυτά όλα έχουν αφήσει άγριες γραμμές στο πρόσωπο των ανθρώπων μας.

Εμείς την Ελλάδα την θεωρούμε ως δεύτερη πατρίδα. Γιαυτό και ιδρύσαμε μαζί με τους Ελλαδίτες Πόντιους ένα σύλλογο για τη διατήρηση του κοινού πολιτισμού που έχουμε. Το έργο αυτό θα το συνεχίσουμε και κανείς δεν θα μπορέσει να μας σταματήσει.

(*) Σύγχρονος Τραπεζούντιος