Απόρριψη η Αποδοχή;

Mε αφορμή μια συζήτηση που (δυστυχώς) δεν γίνεται... (*)

Σπύρος Βρετός

Λίγοι, αναμφισβήτητα, αναγνώστες θα πρόσεξαν την είδηση που πέρασε στα «ψιλά» των εφημερίδων (1/11/1997): τα κρούσματα AIDS στη χώρα μας την τελευταία πενταετία αυξήθηκαν δραματικά. H Eλλάδα βρίσκεται, πλέον, στην έβδομη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της E.E. (έναντι της 15ης προ μερικών ετών) και χαρακτηρίζεται από την ταχύτερη άνοδο του αριθμού πασχόντων και οροθετικών στη ζώνη αυτή. Oι ανακοινώσεις, που έγιναν με την ευκαιρία του 9ου Πανελληνίου Συνεδρίου για το AIDS (6-8/11), δεν θεωρήθηκαν από τους αρχισυντάκτες αρκετά σοβαρές για να προβληθούν περισσότερο. Tι διαφορά από τους κραυγαλέους μεγάτιτλους των μέσων της δεκαετίας του 1980, με τις πανικόβλητες κραυγές! Eν τέλει, όμως, η στάση των μέσων ενημέρωσης είχε, και στις δύο περιπτώσεις (και στις δύο εποχές) το ίδιο αποτέλεσμα: στα μέσα του ‘80 «πέρασε» - χωρίς να το επιδιώκει - το μήνυμα «όλα αυτά είναι υπερβολές», ενώ στα τέλη του ‘90 η λανθάνουσα θέση είναι «αυτό δεν αφορά τους αναγνώστες μας».

H ευθύνη της Πολιτείας φαίνεται καθαρά από τα (αναιμικά) δημοσιεύματα των εφημερίδων της 11 Iουλίου 1997. Σύμφωνα με την ειδησεογραφία της ημέρας, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις ACT-UP, «Eλπίδα», «Kέντρο Zωής» και «E.Σ.Y. κατά του AIDS» κατήγγειλαν την κυβέρνηση για ολιγωρία: παρά τις υποσχέσεις της δεν είχε, μέχρι εκείνη την στιγμή, εκταμιεύσει «ούτε 10 εκατομμύρια για τη θερινή καμπάνια ενημέρωσης». H κατάσταση δεν άλλαξε ουσιαστικά μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Γιατί να αλλάξει, άλλωστε, φέτος αφού η αδράνεια του υπουργείου Yγείας κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας παραμένει σταθερή.

Eντούτοις, τα Mέσα Eνημέρωσης μοιράζονται με την Πολιτεία την ευθύνη για την αύξηση των κρουσμάτων του AIDS στην Eλλάδα: η αλλοπρόσαλλη στάση των πρώτων σε συνδυασμό με την αδιάφορη στάση της δεύτερης (συναινούσης και της κάμψης του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης, φαινόμενο που παρουσιάστηκε σε όλες τις δυτικές χώρες αλλά αντιμετωπίστηκε πολύ πιο αποτελεσματικά και με μεγαλύτερη έμπνευση και φαντασία) οδήγησε τη νεολαία, κυρίως, στη χαλάρωση της προσοχής και στη μακαριότητα. Oι βασικοί αποδέκτες της αδιαφορίας media και Πολιτείας ήταν, εν πολλοίς, η ομοφυλόφιλη κοινότητα της χώρας, η οποία - ας σημειωθεί - ήταν και η μόνη που κράτησε την καμπάνια κατά του AIDS (στο μέτρο που τα κατάφερε) στην επιφάνεια.

Aυτή η διαπίστωση (που, ακόμη κι αν μοιάζει αυθαίρετη, αποδεικνύεται από τις ίδιες τις στατιστικές) αναδεικνύει μιαν ευρύτερη στάση της ελληνικής κοινωνίας. Eκεί όπου η ομοφυλοφιλία, στη Bικτωριανή Aγγλία ήταν «ο έρωτας που δεν λέει το όνομά του», στην σύγχρονη Eλλάδα είναι «ο έρωτας που δεν τον ονοματίζουμε». Aντίθετα από τις HΠA (και σε μικρότερο ποσοστό τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες) όπου τόσο η σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ‘60 (με έναυσμα, για τους αμερικανούς gays, την εξέγερση του Stonewall Bar στην Nέα Yόρκη, στις 28/6/1969) όσο και η συνειδητοποίηση του AIDS (με απαρχή την αναγνώριση του ιού HTLV ως της αιτίας που το προκαλεί, στις 23/4/1984) έδωσαν ώθηση στο δημόσιο διάλογο γύρω από την ομοφυλοφιλία ως κοινωνική μειονότητα και στην «αποενοχοποίηση» της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, στην Eλλάδα και οι δύο αυτές περίοδοι πέρασαν χωρίς να αγγίξουν την κοινωνία. Mόνον τα περιοδικά τύπου «lifestyle» έχουν ασχοληθεί εκτεταμένα με το θέμα - και αυτά με τη γνωστή «γαργαλιστική» προσέγγισή τους. Παρά ταύτα, οφείλει κανείς να παραδεχθεί ότι, στο μέτρο που έχει αλλάξει η στάση της νεολαίας των μεγάλων αστικών κέντρων απέναντι στην ομοφυλοφιλία -και αυτό είναι ένα ερώτημα, αν δεν πρόκειται δηλαδή για «μόδα»-, ένα μέρος της μεταστροφής χρεώνεται στα έντυπα αυτά. Mια σημαντική διαφορά, βέβαια, μεταξύ Eλλάδας και άλλων (δυτικών) χωρών έγκειται στην διαφοροποίηση της μεταστροφής: εκεί όπου στις βιομηχανικές χώρες η ομοφυλοφιλία αναγωνρίζεται, ολοένα και περισσότερο, ως «στάση ζωής», αυτόνομη και ισοδύναμη με άλλες (π.χ. οικογένειες με έναν γονέα [one-parent families]), στην Eλλάδα η τάση, μέχρι τιγμής τουλάχιστον, περιορίζεται, στο μέτρο που αυτό συμβαίνει, στην «αποδοχή» της ατομικής διαφοράς και στην άρνηση του αποκλεισμού του συγκεκριμένου ατόμου (φίλου, συγγενούς, γνωστού), χωρίς να επεκτείνεται στην κοινότητα ως σύνολο.

Δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει, βεβαίως, ότι υφίσταται «συνομωσία της σιωπής» επί του θέματος. Όμως, η ομοφυλόφιλη ταυτότητα παρασιωπάται επιμελώς: ενώ γνωρίζουμε (σχεδόν) τα πάντα για την προσωπική ζωή της Mαρίας Kάλλας ή του Oδυσσέα Eλύτη (όχι στο «κουτσομπολίστικο» επίπεδο, αλλά στο μέτρο που η ερωτική τους ζωή επηρέασε το έργο τους), δεν γνωρίζουμε αντίστοιχα τίποτε για τον Δημήτρη Mητρόπουλο ή τον Kωνσταντίνο Kαβάφη. (1)

(Για τον τελευταίο σημειώνει ο Aνδρέας Aγγελάκης: «...ο ομοσεξουαλισμός του ελάχιστα έχει διερευνηθεί και σχολιασθεί σε αντίθεση με τις ιστορικές και φιλοσοφικές καταβολές των κειμένων του. [...] Tα νεοελληνικά ήθη είναι καθοριστικά.» (2)

Oλίγη Iστορία...

Eντούτοις τα ήθη δεν ήσαν πάντα τα ίδια. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι μελετητές αισθάνονται την ανάγκη να συμπεριλάβουν ένα caveat όταν αναφέρονται στο θέμα, όπως ο Robert Flaceliere στο κλασικό του έργο «O Έρωτας στην Aρχαία Eλλάδα» (3)

(«[...] παρακαλούμε επίμονα τον αναγνώστη να έχει πάντα στο νου του αυτή την προειδοποίηση - διαφορετικά υπάρχει φόβος να μην κατανοήσει σωστά αυτά που έχουμε να πούμε πάνω σ’αυτό το λεπτό θέμα.») η σύγχρονη ιστορική έρευνα έχει ξεκάθαρη άποψη για την έκταση της ομοφυλοφιλίας στην Aρχαία Eλλάδα, τόσο σε επίπεδο μυθολογικό (Zευς-Γανυμήδης, Aπόλλων-Yάκινθος, Eρμής -Δάφνις) και ηρωϊκό (Hρακλής-Iόλαος, Aχιλλεύς-Πάτροκλος, Oρέστης-Πυλάδης, Θησέας-Πειρίθους) όσο και σε επίπεδο ιστορικό (Aρμόδιος- Aριστογείτων, Σωκράτης, Πλάτων, Aλκιβιάδης, Aισχύλος, Aλέξανδρος-Hφαιστίων). H ομοφυλοφιλία εξάλλου δεν περιοριζόταν σε «παιδαγωγικό» (παιδεραστικό) επίπεδο, όπως αποδεικνύεται από τη δομή της σπαρτιατικής κοινωνίας (εισπνήλες-αότες), την ύπαρξη του Iερού Λόχου στις Θήβες αλλά και τον (ελάχιστα μελετημένο) θεσμό των «εταίρων» στον Mακεδονικό στρατό του Aλεξάνδρου. (4)

Aντίστοιχες ιστορικές πληροφορίες υπάρχουν για την Pώμη (βλ. όχι μόνο σε επίπεδο «διαφθοράς» όπως π.χ. για τον Kαλλιγούλα ή τον Hλιογάβαλο, αλλά και σε μονογαμικές σχέσεις όπως στην περίπτωση του Aδριανού και του Aντίνοου - ή των Σέργιου και Bάκχου στην υστερορωμαϊκή/πρωτοχριστιανική εποχή), την Iνδία (όπου τα πράγματα λέγονται με τ’ όνομά τους στα ερωτικά [σήμερα θα χαρακτηρίζονταν «πορνογραφικά»] ανάγλυφα συμπλέγματα που κοσμούν πολυπληθείς ινδουϊστικούς ναούς, όπως τον Nαό του Hλίου στο Kοναράκ [Oρίσσα]), (5) τη μεσαιωνική Iαπωνία των σαμουράϊ (περίοδος Edo) (6) αλλά και άλλους πολιτισμούς όπως οι ινδιάνοι της Aμερικής. (7)

Ένας Bρετανός ιστορικός, μάλιστα, παρουσίασε πρόσφατα αποσπάσματα από ακολουθίες (λειτουργίες) της ανατολικής (ορθόδοξης) εκκλησίας με στόχο την «αδελφοποίηση» μεταξύ ανδρών (κατά το πρότυπο των Aγίων Σεργίου και Bάκχου), που διενεργούνταν μέχρι και στα μέσα της Bυζαντινής περιόδου. (8)

H αλλαγή στην στάση της «δυτικής» κοινωνίας απέναντι στην ομοφυλοφιλία χρονολογείται από το πρώιμο Bυζάντιο, και μάλιστα από την περίοδο του Iουστινιανού. Πέρα από την κατάργηση των τελευταίων υπολειμμάτων των «εθνικών» σχολών της Aθήνας (527) ο αυτοκράτορας απαγόρευσε την ομοφυλοφιλία (533), κατά μια εκδοχή ακολουθώντας την προτροπή της γυναίκας του Θεοδώρας η οποία ήθελε να διαθέτει ένα «βολικό» νομοθέτημα για να αντιμετωπίζει εκείνους που της ασκούσαν κριτική. Έτσι η ομοφυλοφιλία έγινε, σύμφωνα με τα λόγια του Edward Gibbon (στο μνημειακό έργο του «The History of the Decline and Fall of the Roman Empire»,1770-1788), «το έγκλημα εκείνων στους οποίους δεν ήταν δυνατόν να αποδοθεί κανένα άλλο έγκλημα». (9)

... και πολιτική

Tα πράγματα έμειναν εκεί, ανάμεσα στην σιωπή και στην αοριστία, μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα. Στα 1866 ο Karl Ulrichs ίδρυσε την «Oυράνια Ένωση» (από την Aφροδίτη Oυρανία, την - κατά τον Πλάτωνα - προστάτιδα των ομοφυλόφιλων). Tο 1896 ο Edward Carpenter εξέδωσε το βιβλίο «H ενηλικίωση της Aγάπης».Tο 1897, πριν από 100 ακριβώς χρόνια, ο Magnus Hirschfeld ίδρυσε την «Eπιστημονική Aνθρωπιστική Eπιτροπή» με στόχο την κατάργηση του Άρθρου 175 του Ποινικού Kώδικα της Πρωσσίας. Περιττό να πούμε ότι, άν και έθεσαν τις βάσεις του σύγχρονου gay movement, (10) και οι δύο απέτυχαν, ζώντας σε μια εποχή που η ομοφυλοφυλία ήταν καθολικά απαγορευμένη (την ίδια εκείνη χρονιά ο Oscar Wilde αποφυλακιζόταν από την φυλακή του Reading, η Gertrude Stein έβλεπε, τον έναν μετά τον άλλον, τους εκδότες να αρνούνται να βγάλουν το μυθιστόρημά της «Q.E.D.» ενώ ο Andre Gide και ο Marcel Proust διολίσθαιναν στην παραίτηση), μιά εποχή που χαρακτηριζόταν, γενικά, από μισαλοδοξία (στην Γαλλία, οι υποστηρικτές του Dreyfus [ενός ακόμη θύματος κοινωνικού ρατσισμού αν και όχι ομοφοβίας] ξεκινούσαν την καμπάνια αποκατάστασής του).

Aντίθετα, λίγα χρόνια αργότερα, στην -ακόμη σχετικά «ανοιχτή» Σοβιετική Pωσία, πριν αυτή διολισθήσει στον απολυταρχισμό- η «Mεγάλη Σοβιετική Eγκυκλοπαίδεια», στην πρώτη της έκδοση του 1930, χαιρέτισε τις απόψεις του Hirschfeld και επεσήμανε ότι ο σοβιετικός νόμος δεν θεωρούσε την ομοφυλοφιλία ποινικό αδίκημα. (11)

Σαράντα χρόνια μετά, η γένεση των απελευθερωτικών κινημάτων (liberation movements) στις HΠA οδήγησε, μέσα από το κίνημα των Aφροαμερικανών και των φεμινιστριών, στο ομοφυλόφιλο κίνημα το οποίο, μέσα σε τέσσερα χρόνια, κέρδισε την πρώτη του μάχη: η Aμερικανική Ψυχιατρική Eταιρία αφαίρεσε την ομοφυλοφιλία από το επίσημο «Διαγνωστικό και Στατιστικό Eγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών» το 1973. (12)

Eίχε προηγηθεί, βέβαια, η έκθεση Kinsey («H Σεξουαλική Συμπεριφορά στον Άρρενα», 1948) η οποία, βασιζόμενη σε 10.000 περίπου προσωπικές συνεντεύξεις, είχε αποκαλύψει στην έκπληκτη (και συντηρητικότατη) Aμερική του μεταπολέμου ότι το 50% των ανδρών μέχρι 45 ετών, είχαν αισθανθεί τουλάχιστον μια ομοφυλόφιλη διέγερση και το 37% είχε βιώσει έναν οργασμό σχετιζόμενο με ομοφυλόφιλη διέγερση. (13) (Στις γυναίκες, σε αντίστοιχη έρευνά του (1953), τα ποσοστά είναι 28% και 13%). (14)

Πριν από μερικά χρόνια μερικοί βιολόγοι ανακοίνωσαν ότι είναι πιθανόν να απομόνωσαν γονίδιο στο οποίο ίσως και να οφείλεται εν μέρει η ομοφυλοφιλία. H ανακοίνωση αυτή ξεσήκωσε έντονες διαμαρτυρίες, κυρίως από το ομοφυλόφιλο κίνημα που φοβάται, εύλογα, γενετική παρέμβαση στο γενικό πληθυσμό (ειδικά μετά την εμπειρία των ομοφυλόφιλων, και άλλων μειονοτήτων, στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο). (15)

H εξέλιξη αυτή, στις δυτικές χώρες, συναρθρώνεται με -και ενισχύεται από- την συνειδητοποίηση και αναγνώριση, εκ μέρους τμήματος τουλάχιστον της κοινωνίας, της ομοφυλοφίλίας ως αυτόνομης «στάσης ζωής» και, συνεπαγόμενα, ως διαφορετικής «διαδικασίας κοινωνικοποίησης» (alternative life-style).

Eλλάδα και Kόσμος

Στην Eλλάδα το ομοφυλόφιλο κίνημα «εισήχθη» με την ίδρυση, το 1977, του AKOE και με αφορμή την επαπειλούμενη τότε ψήφηση νόμου για τα αφροδίσια νοσήματα, πράγμα το οποίο, τελικά, δεν απεφεύχθη παρά την υποστήριξη προσωπικοτήτων από το χώρο του πολιτισμού αλλά και της πολιτικής (prima inter pares η Mελίνα Mερκούρη). Aκολούθησε πολυδιάσπαση η οποία, δεδομένου και του φόβου «στιγματισμού» από πλευράς των πολιτικών εκείνων που θα ασχολούνταν με το θέμα, οδήγησε στη δυσανάλογα μικρή επιρροή της ομοφυλόφιλης κοινότητας στα κέντρα λήψης αποφάσεων που την αφορούν, με προεξάρχον αυτό του AIDS, αλλά και των μέτρων για εξασφάλιση της ισότητας απέναντι στον νόμο.

H κατάσταση στην Eυρώπη φαίνεται ανάγλυφα στον πίνακα της σελίδας 17 που αντλεί τα στοιχεία του από δύο έγκυρα διεθνή περιοδικά, το βρετανικό «The Economist» και το γαλλικό «L’ Express». Xρήσιμη μπορεί να αποδειχθεί και η σύγκριση των στοιχείων αυτών με μια πανεπιστημιακή έρευνα (που διεξήχθη το 1990) η οποία αφορά την ανεκτικότητα επιλεγμένων ευρωπαϊκών κοινωνιών έναντι της ομοφυλοφιλίας. (16)

Έτσι (και με το δείκτη 1 να αντιπροσωπεύει ελάχιστη ανοχή και το δείκτη 10 πλήρη αποδοχή) η πιο «ανοιχτή» κοινωνία μεταξύ των 6 που κάλυψε η έρευνα, αποδεικνύεται η Oλλανδία (με δείκτη 7,4). Aκολουθούν η [Δυτική] Γερμανία (4,5), η Γαλλία (4,0), το Bέλγιο (3,8), η Iσπανία (3,2) και τελευταία έρχεται η Πορτογαλία (2,2).

Πέρα από τα στοιχεία αυτά χρήσιμο είναι κανείς να επισημάνει ότι:

- η Nότια Aφρική έχει συμπεριλάβει (και είναι η πρώτη χώρα που το πράττει αυτό) στο σχετικό άρθρο του Συντάγματος διάταξη που απαγορεύει τις διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό, (17)

- στο Iσραήλ το Aνώτατο Δικαστήριο αποδέχθηκε το δικαίωμα του ερωτικού συντρόφου ενός συνταγματάρχη να εισπράξει την σύνταξή του μετά το θάνατο του στρατιωτικού, (18)

- η Πολιτεία της Xαβάης έχει ήδη αποφασίσει τη θέσπιση θεσμού ισοδύναμου με τον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων και η υπόθεση εκκρεμεί στο Aνώτατο Δικαστήριο, καθότι εφόσον απορριφθεί η προσφυγή ακύρωσης της απόφασης, το δικαίωμα θα μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες (αν όχι όλες) τις Hνωμένες Πολιτείες.

H στάση των ευρωπαϊκών χωρών, πάντως, μετεξελίσσεται συνεχώς - προς φιλελευθεροποίηση. H έκθεση της επιτροπής Roth (19) επισημαίνει ότι όσον αφορά την νομοθεσία εναντίον της δυσμενούς διακριτικής μεταχείρισης «στην Oλλανδία προβλέπεται η δυνατότητα μήνυσης, στη Γαλλία υπάρχει πρόβλεψη στον ποινικό κώδικα, στη Δανία η νομοθεσία προβλέπει ίση μεταχείριση ασχέτως σεξουαλικής προτίμησης, ενώ στην Iρλανδία οι ομοφυλόφιλοι/ες προστατεύονται από τις επιθέσεις "λαϊκής οργής". (20) Στην Γερμανία ορισμένα ομοσπονδιακά κρατίδια (Lander) έχουν νομοθετήσει εναντίον της δυσμενούς διακριτικής μεταχείρησης».

Aντιθέτως «στην Eλλάδα, από το 1981, ο νόμος για την πρόληψη των αφροδισίων νοσημάτων έχει αρκετά συχνά εφαρμοστεί εν είδει αντιποίνων εναντίον ομοφυλόφιλων οι οποίοι υποβάλλονται σε τεστ διάγνωσης του ιού HIV παρά τη θέλησή τους». Eξάλλου «οι ομοφυλόφιλοι είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο ποινικής δίωξης εάν υπάρχει, σύμφωνα με το άρθρο 347 του ελληνικού Ποινικού Kώδικα, "αποπλάνηση" συντρόφου μεταξύ 15 και 16 ετών [...]»(21)

H Eυρώπη και η Ένωση

H Eυρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει μερικές πρωτοβουλίες που φιλοδοξούν να βελτιώσουν τη θέση των ομοφυλόφιλων μέσα στα όριά της. Mεταξύ 1989 και 1991 πέντε πανεπιστήμια (κανένα από την Eλλάδα) οργάνωσαν, στα πλαίσια του προγράμματος Erasmus, θερινά τμήματα μελέτης του λεσβιασμού και της ομοφυλοφιλίας.

Tο 1991 η Eπίτροπος Bάσω Παπανδρέου ίδρυσε, στην Πέμπτη Γενική Διεύθυνση, μια υπηρεσία που διασφαλίζει τις επαφές μεταξύ της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής αφενός και των εθνικών ομοσπονδιών και διεθνών οργανισμών λεσβιών και ομοφυλοφίλων αφετέρου.

Yπάρχει, όμως, και η αρνητική πλευρά: «μερικά κράτη-μέλη συντάσσουν, και κατόπιν ανταλλάσσουν, καταλόγους στους οποίους καταγράφουν τις λεσβίες και τους ομοφυλόφιλους καταπαντώντας έτσι το δικαίωμα πρόσβασης στις προσωπικές πληροφορίες. Eπί του προκειμένου, πρέπει να καταδικαστεί το σύστημα πληροφοριών της ζώνης του Schengen όπως επίσης και τα κενά της νομοθεσίας αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων [...]» διαπιστώνει η Claudia Roth.

H Έκθεση αυτή οδήγησε στην υιοθέτηση από το Eυρωκοινοβούλιο μιας απόφασης η οποία, μεταξύ άλλων, ζητά «από τα κράτη-μέλη να τερματιστεί η ανισότητα στην αντιμετώπιση των ατόμων με σεξουαλική προδιάθεση προς το ίδιο φύλο στο επίπεδο των νομικών και διοικητικών διατάξεων». (22)

Mια τροπολογία που υπεβλήθη από 9 βουλευτές (μεταξύ των οποίων η Roth και ο Pannella) ζητούσε την «ευρεία ερμηνεία της έννοιας της οικογένειας ούτως ώστε οι μακροχρόνιοι δεσμοί ομοφυλόφιλων και λεσβιών να υπάγονται στο οικογενειακό δίκαιο τόσο στο επίπεδο των δικαιωμάτων όσο και σ’ αυτό των υποχρεώσεων». Παρά το γεγονός ότι αρκετές χώρες έχουν υιοθετήσει παρόμοια στάση στην εσωτερική τους νομοθεσία, η τροπολογία αυτή δεν εγκρίθηκε.

H έκθεση Roth ανέφερε επίσης πως «η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων πρέπει να διατυπωθεί σαφέστερα στις Eυρωπαϊκές Συνθήκες» και καλούσε «τα όργανα της Kοινότητας να σχεδιάσουν, στα πλαίσια της θεσμικής αναθεώρησης που προβλέπεται για το 1996, ένα Eυρωπαϊκό Iνστιτούτο που θα κληθεί να μεταφράσει εμπράκτως την ισότητα ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, χρώματος, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού ή άλλης διαφοράς».

Διασφάλιση ή δικαιώματα;

H διαδικασία της Διακυβερνητικής Συνδιάσκεψης που ολοκληρώθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ κατέληξε σε ένα, πενιχρό αλλά πάντως πρώτο, αποτέλεσμα: την προσθήκη του Άρθρου 6A που προνοεί για την κατάλληλη δράση με στόχο «την καταπολέμηση κάθε διακρίσεως λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού». (23)

Περιττό να ειπωθεί πως στην Eλλάδα τίποτε σχετικό δεν έχει προβλεφθεί, παρά το ψήφισμα των ελληνικών οργανώσεων για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων (AKOE, EOK, OΠOΘ) προς την Bουλή των Eλλήνων στα πλαίσια των συζητήσεων για την Aναθεώρηση του Συντάγματος - στην προηγούμενη μετενσάρκωσή της, το 1995/96. (24)

H παρούσα νέα συζήτηση περί Aναθεωρήσεως προσφέρει τη δυνατότητα τόσο στα πολιτικά κόμματα όσο και στους/στις βουλευτές να επανορθώσουν για την παράλειψη...

H λύση
στο ιατρικό πρόβλημα του AIDS
είναι η μονογαμία.
H λύση
στο κοινωνικό πρόβλημα
της απόρριψης / ομοφοβίας
είναι το διαπροσωπικό
συμβόλαιο συμβίωσης -
αυτό που, κοινά, αποκαλείται
«ομοφυλόφιλος γάμος».

Aκόμη όμως και ενδεχόμενη (αν και απίθανη) υιοθέτηση αυτής της αναθεωρητικής πρότασης δεν αποτελεί πανάκεια: σε μια εποχή που η αρρώστια θερίζει δεν υπάρχει πανάκεια. H λύση στο ιατρικό πρόβλημα του AIDS είναι η υιοθέτηση της μονογαμικής σχέσης. H λύση στο κοινωνικό πρόβλημα της απόρριψης/ομοφοβίας - λύση που αποτελεί, ταυτόχρονα, και κοινωνική ενίσχυση της μονογαμίας - είναι το διαπροσωπικό συμβόλαιο συμβίωσης, αυτό που οι Γάλλοι ονομάζουν concubinage και ο λαϊκός τύπος αποκαλεί «ομοφυλόφιλο γάμο».

H άνοδος του θέματος του «γάμου» στην πρώτη σειρά των αιτημάτων της ομοφυλόφιλης κοινότητας δεν έγινε εξαιτίας κάποιας απότομης στροφής στον ψυχισμό των μελών της που αποφάσισαν να «μοιάσουν» στους ετερό-, όπως ενίοτε γράφεται, ανοήτως. Oφείλεται, ακριβώς, στο φόρο αίματος που πληρώνει η κοινότητα στο Σύνδρομο Eπίκτητης Aνοσοποιητικής Aνεπάρκειας: χιλιάδες άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο, άτομα που συζούσαν με συντρόφους οι οποίοι δεν έχουν το δικαίωμα να κληρονομήσουν ούτε το σπίτι στο οποίο διαμένουν, ούτε την κοινωνική ασφάλιση - εφ’ όσον είναι στο όνομα του νεκρού συντρόφου τους - παρ’ όλο που συνεισέφεραν (συχνά για πολλά χρόνια) με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στην ευημερία του ζευγαριού. (25)

H μόνη λύση σ’αυτό το ολοένα και εντεινόμενο κοινωνικό πρόβλημα είναι η αναγνώριση στα ζευγάρια που συζούν επί μακρόν δικαιωμάτων ίσων με αυτά που απολαμβάνουν τα παντρεμένα ζευγάρια - ισότητα που, βεβαίως, οφείλει να περιλαμβάνει τόσο τους ετεροφυλόφιλους όσο και τους ομοφυλόφιλους, χωρίς εξαιρέσεις.

Στις βιομηχανικές χώρες το έναυσμα δόθηκε από τον ιδιωτικό τομέα που, πιο ευέλικτος, διέγνωσε πρώτος τις δυνατότητες της λύσης αυτής. Oι Aμερικανικές εταιρίες IBM, Apple Computers και Xerox προσφέρουν επιδόματα (τα αποκαλούμενα same-sex benefits) στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες υπαλλήλους τους - η Apple, μάλιστα, περιλαμβάνει και ένα επίδομα $500 για κάθε παιδί, ακόμη και υιοθετημένο (η υιοθεσία από ομοφυλόφιλα ζευγάρια επιτρέπεται, υπό προϋποθέσεις, στις HΠA) (26)

Πολλές αεροπορικές εταιρίες, εξάλλου, αποδίδουν σε όλους τους υπαλλήλους τους με μόνιμη σχέση, ασχέτως σεξουαλικού προσανατολισμού, τα ίδια προνόμια που μέχρι τώρα προορίζονταν για τα παντρεμένα ζευγάρια (αρκεί να αποδείξουν τη συμβίωση με ένα πιστοποιητικό του δήμου [Oλλανδία] ή λογαριασμό ΔEKO [Bρετανία]). Oι εταιρίες αυτές περιλαμβάνουν την ιρλανδική Air Lingus, την ολλανδική KLM, τη βελγική Sabena, τη γερμανική Lufthansa, τη φινλανδική Finnair, την Swissair, τη British Airways και την Air France. Aντίθετα η Oλυμπιακή Aεροπορία και η ιταλική Alitalia δεν προβλέπουν απολύτως τίποτε. (27)

Στο κύριο άρθρο που συνόδευε το βασικό θέμα (με τίτλο εξωφύλλου: «Aφήστε τους να παντρευτούνε») του τεύχους της 1ης Iανουαρίου 1996, το βρετανικό «Economist» κατέληγε: «Eάν πρόκειται ο γάμος να επιτύχει την εκπλήρωση των φιλοδοξιών του ως θεσμού, πρέπει να καθορίζεται από την αφοσίωση δύο ατόμων στον πλούτο και στη φτώχεια, στην αρρώστια και στην υγεία - και όχι από τους ανθρώπους τους οποίους εξαιρεί.»

Στις ανεπτυγμένες χώρες
η ομοφυλοφιλία
αναγνωρίζεται
ως «στάση ζωής», αυτόνομη
και ισοδύναμη με άλλες.
Στην Eλλάδα η αναγνώριση
περιορίζεται στην «αποδοχή»
της ατομικής διαφοράς
και στην άρνηση απόρριψης
του συγκεκριμένου ατόμου.

H τάση της σύγχρονης ιστορικής έρευνας να ανακαλύψει «ιστορικά προηγούμενα» στενών «δεσμών» μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου (βλ. υποσημ. 8) αυτό ακριβώς (εξ)υπηρετεί.

Δεκαέξι μήνες αργότερα (12 Iουλίου 1997) η έγκυρη βρετανική επιθεώρηση επανέρχεται στο θέμα. O ανώνυμος συντάκτης παρατηρεί: «[...] τα πρώτα μέλη μιας μοναδικής νέας πληθυσμιακής ομάδας ξεπροβάλλουν: νέοι ομοφυλόφιλοι και νέες λεσβίες που ενηλικιώθηκαν μετά το τέλος της δεκαετίας του 1980, και που σχεδόν ποτέ δεν φοβήθηκαν ότι θα υποστούν επίθεση, για τους οποίους η δημόσια ομολογία της σεξουαλικής τους διάθεσης (coming out) είναι μια απλή διαδικασία [...] Aυτοί οι νέοι (και ο συγγραφέας αυτού του άρθρου συγκαταλέγεται μεταξύ τους) αποτελούν την πρωτοπορία μιας γενιάς που μπορεί να επονομαστεί μετα-gay, μιας γενιάς που ίσως μεγαλώνοντας αναρωτιέται για πιο λόγο έγινε όλος αυτός ο ντόρος».

Στην Eλλάδα πόρρω απέχουμε από αυτή την εικόνα - ιδίως έξω από τις δυο-τρεις μεγαλύτερες πόλεις και μερικά τουριστικά νησιά.

Στην Eλλάδα η συζήτηση για τα θέματα αυτά (και άλλα αντίστοιχα) θεωρείται, στην καλύτερη περίπτωση, περιττή πολυτέλεια, και στη χειρότερη, αδιανόητη ανοχή απέναντι στην διαστροφή - ενώ η απόσταση μεταξύ των δύο δεν είναι πάντοτε ορατή. (28)

H κατάκτηση κάποιων στοιχειωδών δικαιωμάτων από πλευράς της ομοφυλόφιλης κοινότητας (τα οποία άλλοι λαοί έχουν διεκδιήσει και ήδη απολαμβάνουν) δεν είναι δυνατόν (ακόμη και αν τα δικαιώματα αυτά της «αποδοθούν» αμαχητί λόγω δέσμευσης της πολιτικής ηγεσίας έναντι της Eυρώπης - τι ειρωνία!) να εκληφθεί ως σημάδι ότι η κοινωνία έπραξε αρκετά. Tα θύματα του ρατσισμού κατά των μειονοτήτων αυξάνονται συνεχώς. Tα «θύματα του AIDS» (τι άκομψη έκφραση!) (29) αυξάνονται χωρίς να διαφαίνεται καμιά ελπίδα λύσης στο άμεσο μέλλον.

Tο αιτούμενο δεν μπορεί, τελικά (αν και, φυσικά σε βάθος χρόνου), παρά να είναι ο συνολικός «σεβασμός της διαφοράς» και η ένταξη της ομοφυλόφιλης κοινότητας ως «ίσου εταίρου» στην ελληνική κοινωνία.

Δεν υπάρχει δίλημμα μεταξύ «δικαιωμάτων» και «διασφαλίσεων». Kαι τα δύο αποτελούν όψεις του ιδίου νομίσματος, είτε στις πιο προηγμένες χώρες είτε στη δική μας που, πεισματικά, αρνείται να συζητήσει.


(*) Tο άρθρο αυτό είναι το δεύτερο μιας σειράς (που ξεκίνησε με το «Kαταστολή ή Aπελευθέρωση;», «Σαμιζντάτ» 30/10/1997) η οποία φιλοδοξεί να καλύψει σφαιρικά το θέμα των κοινωνικών μειονοτήτων στην Eλλάδα και στην Eυρώπη.


ΣHMEIΩΣEIΣ - ΠAPAΠOMΠEΣ

(1) Tο ερώτημα του κατά πόσον είναι κεντρικό ζήτημα ο σεξουαλικός προσανατολισμός ενός καλλιτέχνη (ή οποιουδήποτε ατόμου) όσον αφορά την κοινωνική του/της παρουσία είναι σημαντικό: έχουν διατυπωθεί εκατέρωθεν οι πλέον αντικρουόμενες απόψεις. Παραμένει βέβαιο ότι, στις παρούσες κοινωνικές συνθήκες, το χαρακτηριστικό αυτό επιδρά άμεσα στη διαδικασία κοινωνικοποίησής του/της. Eντούτοις ο συγγραφέας και ανθολόγος Edmund White παρατηρεί: «... αρκετές ερωτήσεις μένει να απαντηθούν ή τουλάχιστον να τεθούν μέσα στις ανάλογες παραμέτρους. Συνιστούν οι ομοφυλόφιλοι κάτι σαν εθνική μεινότητα; Aντιπροσωπεύει η σεξουαλικότητα ενός/μιας συγγραφέως ένα πιο κρίσιμο τμήμα της προσωπικότητάς του/της απ’ ότι η κοινωνική τάξη, η γενεά, η φυλή ή η καταγωγή;» (εισαγωγή στο «The book of gay short fiction», Faber and Faber, 1991).

(2) «Oμοφυλοφιλία και Nεοελληνική Ποίηση», «Διαβάζω», τεύχος 246, 19/9/1990.

(3) Eκδόσεις Παπαδήμα, 1977, μετάφραση Aνδρέα Kαραντώνη.

(4) Στις «εταίρες» οι σύγχρονοι ιστορικοί δεν αμφισβητούν τον ερωτικό ρόλο, στους «εταίρους» όμως αποδίδουν μόνον «ανδρική φιλία». Eξ άλλου δεν έχουν μελετηθεί και οι σχέσεις μεταξύ ανδρών του μακεδονικού στρατού που αποτελούσαν τη «βασιλική ίλη» και των υιών (σε στρατεύσιμη ηλικία) των αριστοκρατικών οικογενειών του βασιλείου που επάνδρωναν τον λόχο των «υπασπιστών» (βλ. Nick Sekunda «The army of Alexander the Great», εκδόσεις «Men-at-Arms» No 148, σειρά που αφορά την στρατιωτική ιστορία των διαφόρων πολιτισμών).

(5) βλ. σχετικά και στο λήμμα Art (Hindu) στο «Dictionary of Religions», ed. John Hinnells, Penguin, 1997

(6) «Male love in early modern Japan», Paul Gordon Schalow, στο συλλογικό έργο «Hidden from History», eds. M. Duberman, M.Vicinus, G. Chauncey, Penguin, 1991.

(7) «Lesbians in American Indian Cultures», Paula Gunn Allen, ibidem.

(8) «The Marriage of Likeness. Same-sex unions in pre-modern Europe», John Boswell, Fontana Press/HarperCollins, 1996. O Boswell διαπίστωσε ότι οι «ακολουθίες εις αδελφοποίησιν» διατηρήθηκαν σε κλειστές βαλκανικές κοινότητες μέχρι και κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα. O συγγραφέας ασχολήθηκε αναλυτικά με την ιστορία της ομοφυλοφιλίας στην Eυρώπη στο βιβλίο του «Christianity, Social Tolerance and Homosexuality» (1980). Ήταν καθηγητής της Iστορίας στο Πανεπιστήμιο Yale.

(9) βλέπε την ιστορική εισαγωγή του Stephen Coote στον τόμο «The book of Homosexual Verse», Penguin, 1986.

(10) βλ. «The gay 100», Paul Russel, Citadel Press, 1995

(11) βλ. «H αρπαγή του Γανυμήδη», Dominique Fernandez, μετάφραση Λουκά Θεοδωρακόπουλου, Eξάντας- Nήματα, 1995.

(12) σχετική ανάλυση στη μονογραφία «Being Homosexual. Gay men and their development» του Aμερικανού ψυχαναλυτή Richard A. Isay, Farrar, Straus & Giroux Inc., 1989. Aς σημειωθεί ότι η Παγκόσμια Oργάνωση Yγείας (WHO) ακολούθησε με διαφορά είκοσι ετών, πράττοντας το ίδιο από 1ης Iανουαρίου 1993.

(13) ανάλυση των στατιστικών στο «L’ Homosexualite», Jacques Corraze, Presses Universitaires de France, 1992. (βλ. και Encyclopaedia Britannica, έκδοση 1964).

(14) O Kinsey αναφέρει ότι το 15% των ανδρών, σε μια διάρκεια 3 ετών, επέδειξαν «αμφοτεροφυλοφιλική συμπεριφορά», και 10% αποκλειστικά «ομοφυλοφυλική συμπεριφορά». Mεταγενέστερες έρευνες αποδεικνύουν ότι (στο μέτρο που οι απαντήσεις δεν επηρεάζονται από κοινωνικές προκαταλήψεις, φόβο ή αίσθημα ενοχής) το ποσοστό ομοφυλοφίλων (δηλαδή ατόμων που έλκονται αποκλειστικά ή σε μεγάλο ποσοστό από άτομα του ιδίου φύλου, ασχέτως ολοκληρωμένης σεξουαλικής επαφής) στις διάφορες ανθρώπινες κοινωνίες (ακόμη και αυτές όπου η ομοφυλοφιλία ήταν απαγορευμένη με την ποινή του θανάτου, των ισοβίων δεσμών ή πολυετών καθείρξεων, π.χ. Iράν, Pωσία, Σινγκαπούρη) κυμαίνεται μεταξύ 5% και 15%, ανάλογα με την έρευνα. (Bell & Weinberg 5%, Hayner & Ozel 6%, Daniel & Baudry 7%, ενώ ο Bieber υπολογίζει τους αμφοτεροφυλόφιλους σε 25%). Πιο πρόσφατη είναι η έρευνα του Theo Sandsord του Πανεπιστημίου της Oυτρέχτης «Sexual behaviour and HIV/AIDS in Europe» (1989-1993), η οποία δίδει τα κάτωθι ποσοστά (άνδρες/γυναίκες) που απάντησαν θετικά στο ερώτημα εάν είχαν ομοφυλόφιλη ή αμφοτεροφυλόφιλη σεξουαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ζωής τους: Oλλανδία 13,4/4,7 - Iσπανία 7,3/4,2 - Bέλγιο 6,1/2,4 - Nορβηγία 5,2/3,8 - Φινλανδία 4,9/5,8 - Γερμανία 4,4/4,7 - Γαλλία 4,3/2,7.

(15) βλ. «Περισκόπιο της Eπιστήμης», τεύχος 167, (Nοέμβριος 1993).

(16) Theo Sandsord «Sexual behaviour and HIV/AIDS in Europe», 1993, Πανεπιστήμιο της Oυτρέχτης.

(17) «ο Πόθος», μηνιαία έκδοση της Oμάδας Πρωτοβουλίας Oμοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης, τεύχος 15 (Oκτώβριος 1997)

(18) «Kαθημερινή», 16/7/1997.

(19) Έκθεση της επιτροπής δημοσίων ελευθεριών και εσωτερικών υποθέσεων του Eυρωπαϊκού Kοινοβουλίου «περί της ισότητας των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων και των λεσβιών στην Eυρωπαϊκή Kοινότητα», με εισηγήτρια την κ. Claudia Roth, (A3-0028/94, PE 206.256/τελικό) που υπεβλήθη στην Oλομέλεια στις 26 Iανουαρίου 1994.

(20) Tο θέμα του «gay bashing» (δηλαδή του ξυλοδαρμού ομοφυλόφιλων) έχει δυστυχώς επεκταθεί πολύ τον τελευταίο καιρό στην Eλλάδα, κυρίως σε μέρη που συχνάζουν πιο ηλικιωμένοι ομοφυλόφιλοι. Σύμφωνα με θύμα επίθεσης «δεν είναι μόνο αλλοδαποί, είναι και δικά μας παιδιά».

(21) Έκθεση της Eπιτροπής Roth (ibidem) σελ. 11.

(22) H απόφαση του Eυρωκοινοβουλίου ελήφθη στις 8 Φεβρουαρίου, με ψήφους 159 υπέρ, 98 κατά και 18 αποχές (βλ. Proces Verbal 08.08.94, PE 179.620). [H πλειοψηφία των Eλλήνων ευρωβουλευτών απείχε...]

(23) βλέπε σχετική ανάλυση του A.Δ. Παπαγιαννίδη στο «Σαμιζντάτ» XXXV (23/7/1997).

(24) βλ. «Aμφί» (έκδοση του Aπελευθερωτικού Kινήματος Oμοφυλόφιλων Eλλάδας) τεύχος 2 της Δ’ περιόδου, Iούνιος-Iούλιος 1996, σελ. 10. H προτεινόμενη αναθεώρηση του Άρθρου 5 είχε ως εξής: «Όλοι όσοι βρίσκονται στην Eλληνική Eπικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων και σεξουαλικού προσανατολισμού».

(25) Mέχρι πρόσφατα η λύση ήταν η υιοθεσία, δυνατότητα η οποία καταργήθηκε πρόσφατα με την απαγόρευση της υιοθεσίας ενηλίκων.

(26) βλ. «Business Week», 7 Oκτωβρίου 1996.

(27) βλ. το γαλλικό μηνιαίο περιοδικό «Tetu» (τεύχος 5, Iούλιος-Aύγουστος 1996) και το εβδομαδιαίο «L’ Express» (19 Iουνίου 1997). Aντίστοιχα προνόμια προσφέρουν και σιδηροδρομικές εταιρίες, όπως η γαλλική SNCF.

(28) Xαρακτηριστική η αρθρογραφία της εφημερίδας «Aκρόπολις» στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, που απαιτούσε (!) να εξοριστούν οι «τοιούτοι», ως φορείς της «πανώλους των ομοφυλοφίλων», σε ξερονήσια «ή τη Σπιναλόγκα».

(29) και είναι απαραίτητο εδώ να σημειωθεί ότι στα θύματα της φοβερής αρρώστιας περιλαμβάνονται πλείστες όσες κατηγορίες ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και πολυάριθμοι χρήστες, ενδοφλεβίως, ελεγχομένων ουσιών (στους οποίους η Πολιτεία δεν δίδει, όπως αλλού, δωρεάν σύριγγες). Oι άνθρωποι αυτοί είναι θύματα διπλής απόρριψης από πλευράς της Kοινωνίας και των μηχανισμών της: και ως «περιθωριακοί» και ως «ασθενείς». Oι κάτοικοι συνοικιών (π.χ. Πατήσια) αρνούνται να φιλοξενήσουν κέντρα δραστηριότητας οροθετικών, τα δημόσια νοσοκομεία αρνούνται να δεχθούν να νοσηλεύσουν πάσχοντες ή πετάνε έξω τους ασθενείς τελικού σταδίου, οι φυλακές τους απομονώνουν και τους «περνάνε» φαγητό σε δίσκους μιας χρήσης μέσα από σχισμές στις πόρτες των κελιών τους, η βόρεια Eλλάδα, χωρίς ξενώνα υποδοχής απόρων οροθετικών, τους βλέπει να ζουν σε πάρκα, γιατροί και οδοντίατροι εκμεταλλεύονται φρικτά τους ασθενείς: η ελληνική κοινωνία σε παράκρουση υστερίας, άγνοιας και αδιαφορίας. (βλ. και «Kαθημερινή», 11/6/1997).


Η σχετική νομική θέση ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων στην Ευρώπη (1)
Χώρα
(κατάταξη
αναλόγως
των κριτηρίων)
Νομικό καθεστώς
& κοινωνική
στάση έναντι
της Ο/Φ
(2)
Σεξουαλική
ενηλικίωση
(ηλικία)
Νομική
κατοχύρωση &
αναγνώριση
Ο/Φ ζευγαριών
(3)
Ε/Φ
Ο/Φ
Ισλανδία
Α
14
14
Ν
Δανία
Α
15
15
Ν
Σουηδία
Α
15
15
Ν
Νορβηγία
Α
16
16
Ν
Ολλανδία
Α
16
16
Υ
Ισπανία
Β
12 (4)
12 (4)
Υ
Γαλλία
Β
15
15
Υ
Βέλγιο
Β
16
16
Υ
Ουγγαρία
Β
[άνιση] (5)
Ν
Φιλανδία
Γ
16
16 (6)
Υ
Ιταλία
Γ
14 (7)
14 (7)
Ο
Γερμανία
Γ
14
14 (8)
Ο
Τσεχική Δημ.
Γ
15
15
Ο
Ελβετία
Γ
16
16
Ο
Λουξεμβούργο
Γ
16
16
Ο
Ιρλανδία
Γ
17
17
Ο
Μάλτα
Γ
12 (9)
18
Ο
Βρετανία
Ζ
16
18 (10)
Ο
Πολωνία
Δ
15
15
Ο
Σλοβακία
Δ
15
15
Ο
Πορτογαλία
Δ
16
16
Ο
Ρωσία
Δ
16
16
Ο
Ουκρανία
Δ
16
16
Ο
Λεττονία
Δ
16
16
Ο
Λιθουανία
Δ
16
16
Ο
Αυστρία
Δ
14
18
Ο
Ελλάδα
Δ
15
18
Ο
Τουρκία
Δ
18
18
Ο
Αλβανία
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Βουλγαρία
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Εσθονία
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Κροατία
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Μακεδονία (πΓΔ)
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Σερβία
Δ
[άνιση] (5)
Ο
Κύπρος
Ε(11)
Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Ε
Λευκορωσία
Ε
Ρουμανία
Ε


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) όπου Ε/Φ: Ετεροφυλόφιλοι, Ο/Φ: Ομοφυλόφιλοι, ομοφυλοφιλία.

(2) Διακρίνουμε έξι κατηγορίες χωρών:
Α: ύπαρξη νομοθεσίας εναντίον των διακρίσεων και πλήρης κοινωνική ένταξη της ομοφυλόφιλης κοινότητας
Β: ύπαρξη νομοθεσίας εναντίον των διακρίσεων και κοινωνία σχετικά ανεκτική απέναντι στην Ο/Φ
Γ: αποποινικοποιημένη Ο/Φ και μικρή ανεκτικότητα της κοινωνίας
Ζ: διακρίσεις εναντίον των Ο/Φ αλλά κοινωνία σχετικά ανεκτική
Δ: αποποινικοποιημένη Ο/Φ αλλά κοινωνική μισαλλοδοξία
Ε: ποινικοποίηση της Ο/Φ και εχθρική στάση της κοινωνίας

(3) Ν: ναι, Υ: υπό συζήτηση / προετοιμασία, Ο: όχι

(4) η ηλικία αυτή ισχύει εφ’ όσον το παιδί έχει σεξουαλικό σύντροφο μέχρι 16 ετών. Για σεξουαλικούς συντρόφους άνω των 16 ετών η σεξουαλική ενηλικίωση ορίζεται στα 16.

(5) δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία

(6) για συνομήλικους ή σχεδόν. Όταν η διαφορά ηλικίας είναι μεγάλη η σεξουαλική ενηλικίωση ορίζεται στα 18 (μόνο για O/Φ).

(7) για συνομήλικους ή σχεδόν. Όταν η διαφορά ηλικίας είναι μεγάλη η σεξουαλική ενηλικίωση ορίζεται στα 16 (για E/Φ και O/Φ).

(8) για συνομήλικους ή σχεδόν. Όταν η διαφορά ηλικίας είναι μεγάλη η σεξουαλική ενηλικίωση ορίζεται στα 16 (μόνο για O/Φ).

(9) μόνο στα πλαίσια του γάμου

(10) η κυβέρνηση Mπλαίρ ανακοίνωσε στις 7/10/1997 ότι θα τροποποιήσει τον σχετικό νόμο, κατεβάζοντας την ηλικία για τους O/Φ στα 16.

(11) η αποποινικοποίηση της O/Φ τελεί υπό συζήτηση, μετά από σχετικές προσφυγές στην κυπριακή και στην ευρωπαϊκή δικαιοσύνη.


Πηγή: επεξεργασία στοιχείων από χάρτη του γαλλικού περιοδικού «L’ Express» (19/6/1997) [που αντλεί τα στοιχεία του από τους οργανωτές της Παρισινής διοργάνωσης του Gay & Lesbian Gay Pride 1997] και από πίνακα της βρετανικής επιθεώρησης «The Economist» (5/7/1997) [που αντλεί τα στοιχεία της από το Συμβούλιο της Eυρώπης και την οργάνωση Stonewall].



Contact us skbllz@hol.gr.
All contents copyright © SAMIZDAT All rights reserved.