ΣΤΑΣΕΙΣ (17-12-99)

Η φάκα...
Από χθες, είναι βέβαιο, πολλοί συμπατριώτες μας άρχισαν να πιστεύουν ότι ο Αριθμός του Θηρίου δεν είναι το επάρατο 666 αλλά το μόλις πριν άσημο 444. Και τούτο επειδή ο δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών, του τεμένους με τους περισσότερους πιστούς, έπεσε κατά 4,4%, για να καταπικραθούν οι πολλοί, οι λεγόμενοι μικροεπενδυτές, και να χαρούν οι ολίγοι, οι αποκαλούμενοι θεσμικοί. Η υπόθεση Χρηματιστήριο έχει αντιγράψει την πλοκή, και προπαντός την ηθική, των μοντέρνων αστυνομικών μυθιστορημάτων: Κανένας ήρωας δεν είναι εκ προοιμίου και μέχρι τέλους αγαθός και κανένας δεν είναι κακός επειδή έτσι γεννήθηκε ή επειδή έτσι συμφέρει τη συγγραφική φόρμα. Οι ρόλοι είναι εναλλάξιμοι, οι τύποις φρουροί του νόμου και των θεσμών μεταστρέφονται ταχύτατα σε αρνητικότατους ήρωες, οι τύποις κακοί ραγίζουν αίφνης από μια βουβή τρυφερότητα. Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για μυθιστόρημα εκτυλισσόμενο στην ασφάλεια κάποιων σελίδων. Πρόκειται για χιλιάδες προσωπικά ή και οικογενειακά δράματα, που ξεκίνησαν από ισάριθμες προσδοκίες: «Λίγο θα παίξω, και με λίγα, όσο να ξελασπώσω ή ν' αλλάξω αυτοκίνητο». Αλλά η φάκα, η γνωστή μας φάκα, έτσι ακριβώς δουλεύει: Ο κατασκευαστής της ξέρει ότι θα χρειαστεί να αφανιστούν άπειρες γενιές ποντικών ώσπου το ένστικτο της αυτοσυντήρησης να εξοικειωθεί με την έννοια «λίγο» και να διατάξει αποχώρηση. Και το κακό είναι ότι κανείς από τους παίκτες δεν έχει την αίσθηση ότι τον μεταχειρίζονται σαν ποντικό. Ολοι -κι είναι απολύτως φυσικό αυτό- κινούνται από την πεποίθηση της γάτας, της γάτας με πέταλα μάλιστα. Κάτι κερδίζουν στην αρχή, αλλά σαν να υπνωτίζονται από την ευκολία και, αντί να αποσυρθούν, επιμένουν, σαγηνευμένοι από το ελπιζόμενο «επιπλέον», το «λίγο ακόμα». Και ξαφνικά (αλλά όχι και τόσο ξαφνικά), οι θεσμικοί αποκαθιστούν την «τάξη». Τα θύματα δεν έχουν παρά να ψέξουν το εαυτό τους, τις ίδιες τους τις προσδοκίες, βαθιά ανθρώπινες, αλλά, ταυτόχρονα, και βαθιά αλλοτριωτικές. Στα αστυνομικά, παραδοσιακά ή μοντέρνα, κάποια στιγμή γράφεται το τέλος. Και, όσο αίμα κι αν έχει τρέξει εν τω μεταξύ, γράφεται με μελάνη, ανώδυνα. Ανώδυνο Χρηματιστήριο, όμως, δεν υπάρχει· ίσως επειδή εκεί δεν υπάρχει τέλος. Ο πόθος του κέρδους, σαν φίδι που δαγκώνει την ουρά του, σχηματίζει απειλητικότατο βρόχο για όσους πιστεύουν αφελώς ότι το παιγνίδι είναι υπό θεσμικό και πολιτειακό έλεγχο, ότι εκεί δεν χωρούν παρατυπίες, παρανομίες, πλεκτάνες. Αλλά δίχως αυτά το Χρηματιστήριο θα ήταν σκέτος ναός, κι όχι ναός του χρήματος.
Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

	ΣΤΑΣΕΙΣ (17-12-99)
Η φάκα...	Από χθες, είναι βέβαιο, πολλοί συμπατριώτες μας άρχισαν να πιστεύουν ότι ο Αριθμός του Θηρίου δεν είναι το επάρατο 666 αλλά το μόλις πριν άσημο 444. Και τούτο επειδή ο δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών, του τεμένους με τους περισσότερους πιστούς, έπεσε κατά 4,4%, για να καταπικραθούν οι πολλοί, οι λεγόμενοι μικροεπενδυτές, και να χαρούν οι ολίγοι, οι αποκαλούμενοι θεσμικοί. Η υπόθεση Χρηματιστήριο έχει αντιγράψει την πλοκή, και προπαντός την ηθική, των μοντέρνων αστυνομικών μυθιστορημάτων: Κανένας ήρωας δεν είναι εκ προοιμίου και μέχρι τέλους αγαθός και κανένας δεν είναι κακός επειδή έτσι γεννήθηκε ή επειδή έτσι συμφέρει τη συγγραφική φόρμα. Οι ρόλοι είναι εναλλάξιμοι, οι τύποις φρουροί του νόμου και των θεσμών μεταστρέφονται ταχύτατα σε αρνητικότατους ήρωες, οι τύποις κακοί ραγίζουν αίφνης από μια βουβή τρυφερότητα. Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για μυθιστόρημα εκτυλισσόμενο στην ασφάλεια κάποιων σελίδων. Πρόκειται για χιλιάδες προσωπικά ή και οικογενειακά δράματα, που ξεκίνησαν από ισάριθμες προσδοκίες: «Λίγο θα παίξω, και με λίγα, όσο να ξελασπώσω ή ν' αλλάξω αυτοκίνητο». Αλλά η φάκα, η γνωστή μας φάκα, έτσι ακριβώς δουλεύει: Ο κατασκευαστής της ξέρει ότι θα χρειαστεί να αφανιστούν άπειρες γενιές ποντικών ώσπου το ένστικτο της αυτοσυντήρησης να εξοικειωθεί με την έννοια «λίγο» και να διατάξει αποχώρηση. Και το κακό είναι ότι κανείς από τους παίκτες δεν έχει την αίσθηση ότι τον μεταχειρίζονται σαν ποντικό. Ολοι -κι είναι απολύτως φυσικό αυτό- κινούνται από την πεποίθηση της γάτας, της γάτας με πέταλα μάλιστα. Κάτι κερδίζουν στην αρχή, αλλά σαν να υπνωτίζονται από την ευκολία και, αντί να αποσυρθούν, επιμένουν, σαγηνευμένοι από το ελπιζόμενο «επιπλέον», το «λίγο ακόμα». Και ξαφνικά (αλλά όχι και τόσο ξαφνικά), οι θεσμικοί αποκαθιστούν την «τάξη». Τα θύματα δεν έχουν παρά να ψέξουν το εαυτό τους, τις ίδιες τους τις προσδοκίες, βαθιά ανθρώπινες, αλλά, ταυτόχρονα, και βαθιά αλλοτριωτικές. Στα αστυνομικά, παραδοσιακά ή μοντέρνα, κάποια στιγμή γράφεται το τέλος. Και, όσο αίμα κι αν έχει τρέξει εν τω μεταξύ, γράφεται με μελάνη, ανώδυνα. Ανώδυνο Χρηματιστήριο, όμως, δεν υπάρχει· ίσως επειδή εκεί δεν υπάρχει τέλος. Ο πόθος του κέρδους, σαν φίδι που δαγκώνει την ουρά του, σχηματίζει απειλητικότατο βρόχο για όσους πιστεύουν αφελώς ότι το παιγνίδι είναι υπό θεσμικό και πολιτειακό έλεγχο, ότι εκεί δεν χωρούν παρατυπίες, παρανομίες, πλεκτάνες. Αλλά δίχως αυτά το Χρηματιστήριο θα ήταν σκέτος ναός, κι όχι ναός του χρήματος. Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ