Ενοχλητικοί
και ανεπιθύμητοι
Αν αρχίσουμε από τα ζώα θα πάρουμε βαθμό πολύ κοντά στο μηδέν! Χιλιάδες αδέσποτα σκυλιά περιφέρονται στην Αθήνα και σε ολόκληρη την Αττική, άρρωστα, νηστικά, διψασμένα, κακοποιημένα, χωρίς καμιά φροντίδα. Αν πάμε στους φυλακισμένους ίσως η κατάστασή τους είναι χειρότερη. Στιβαγμένοι σε άθλια «σωφρονιστικά καταστήματα» με όρους ζωής που επιβάλλει η σκληρότητα, το κέρδος και η διαφθορά, είναι σαν θαμμένοι ζωντανοί και όλοι είμαστε ευχαριστημένοι: εφησυχάζουμε στην αυταπάτη ότι έτσι... απαλλάσσεται η κοινωνία μας από τα «κακοποιά στοιχεία»! Θα προσέξατε ότι ο όρος «κακοποιός» χρησιμοποιείται από όλους μας σαν να θέλουμε να αποδώσουμε σε έναν άνθρωπο φυσικό χαρακτηριστικό. Τα κανάλια μας λένε «Αλβανός κακοποιός» όπως θα έλεγαν «ξανθός Αλβανός»!
Αν έρθουμε στην κατηγορία των ασθενών και των γερόντων, εκεί φοβάμαι ότι οι αυταπάτες μας είναι πιο μεγάλες. Συχνά συγχέουμε τις δύο έννοιες και θεωρούμε τον γέροντα ασθενή και τα γερατειά ασθένεια! Αλλά και χωρίς αυτή τη σύγχυση οι σύγχρονες κοινωνίες δεν ανέχονται ούτε τον γέροντα ούτε τον ασθενή, ιδίως τον «ψυχασθενή» (δεν τον καταλαβαίνω τον όρο, γι' αυτό τον βάζω σε εισαγωγικά). Δεν τους χωράει το τακτοποιημένο διαμέρισμα της πολυκατοικίας (και του μυαλού μας) και τους ξεφορτώνουμε στα νοσοκομεία, συχνότατα χωρίς θεραπευτικό σκοπό! Ακόμα πιο μεγάλες όμως είναι οι αυταπάτες μας, όταν πιστεύουμε ότι το παιδί είναι ο σκοπός της ζωής μας και το κέντρο των φροντίδων μας, και το πιστεύουμε σχεδόν όλοι. Επειδή το πιστεύουμε και μετά η ζωή μάς διαψεύδει, αισθανόμαστε ενοχές και τύψεις και ξεφορτωνόμαστε τα παιδιά μας στην... κατανάλωση παντός προ'όντος και υποπρο'όντος, υλικού και «πνευματικού» στην τηλεόραση, στο σχολείο, στο φροντιστήριο, με τη βεβαιότητα ότι κάνουμε το καθήκον μας! Χωρίς αυτά ποια οικογένεια ανέχεται το παιδί της...
Ο πρόλογος με παρέσυρε!... Πρόθεσή μου είναι να γράψω για μία από αυτές τις κατηγορίες ενοχλητικών και ανεπιθυμήτων όντων: τους φυλακισμένους. Αφορμή παίρνω από το σχέδιο του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα, που ο κ. Ευάγγελος Γιαννόπουλος κατέθεσε στη Βουλή και πρόκειται σύντομα να ψηφισθεί με τη διαδικασία των κωδίκων. Δεν ξέρω πόσο αυτονόητη είναι η κατάσταση του φυλακισμένου, για να αμυνθεί δήθεν η κοινωνία! Ας την πάρουμε ως δεδομένη, χωρίς πολλές συζητήσεις.
Ανακύπτει όμως το θέμα της σωφρονιστικής πολιτικής με το οποίο και άλλοτε ασχοληθήκαμε. Η σωφρονιστική πολιτική δεν είναι κατήχηση, τι είναι καλό και τι κακό. Στη φυλακή αυτά δεν τα ακούει κανένας. Είναι συγκεκριμένα μέτρα που δίνουν ελπίδα και προοπτική ζωής στον κρατούμενο και αυτή η ελπίδα τον κάνει (τον εξαναγκάζει αν θέλετε) να είναι σώφρων και πειθαρχημένος. Τέτοια μέτρα προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία μας και χαρακτηρίζουν το σωφρονιστικό μας σύστημα ως ένα από τα πλέον φιλελεύθερα.
Ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας (απ' ό,τι διάβασα στις εφημερίδες) εισάγει νέο και πολύ σημαντικό μέτρο φιλελεύθερης συμπεριφοράς προς τους κρατουμένους: Την αμειβόμενη εργασία όχι μόνο μέσα στη φυλακή, αλλά και έξω. Θα μπορεί ο κρατούμενος, τεχνίτης ή εργάτης, να εργάζεται στην οικοδομή ή στο εργοστάσιο, να αμείβεται κανονικά και να επιστρέφει στη φυλακή. Είναι μέτρο μεγάλης σωφρονιστικής σημασίας αν πραγματικά ενδιαφερόμαστε για το σωφρονισμό και όχι για την τιμωρία-εκδίκηση.
Ωστόσο, το κρίσιμο σημείο για την ορθή εφαρμογή του Σωφρονιστικού Κώδικα είναι ο έλεγχος της εγκληματικότητας μέσα στις φυλακές. Είναι μεγάλο και δύσκολο πρόβλημα γιατί εμπλέκονται και σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Σ' αυτές τις περιπτώσεις οι κώδικες λειτουργούν υπέρ οργανωμένων ομάδων και σε βάρος όλων των άλλων. Μαθαίνω ότι καταβάλλεται προσπάθεια να υπερψηφισθεί ο κώδικας από όλες τις πτέρυγες της Βουλής. Θα χρειασθεί ίσως να βελτιωθούν διατάξεις του και να συμπληρωθούν κενά. Η πολιτική συναίνεση είναι, ωστόσο, απαραίτητη γιατί ο νέος κώδικας θα συναντήσει ισχυρές αντιστάσεις και από το σημερινό σωφρονιστικό σύστημα, αλλά και από εδραιωμένες αντιλήψεις περί ποινικής καταστολής. Θα θίξει σοβαρά συμφέροντα, εντός και εκτός της φυλακής και πολλοί θα προσπαθήσουν να τον διαβάλλουν...
Του ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΡΚΑΓΙΑΝΝΗ