Προεκλογική ρητορεία
Είναι κοινή διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια η πολιτική μας ζωή έχει σε μεγάλο βαθμό απαλλαγεί από αδιέξοδους φανατισμούς και από ανούσιες ρητορικές κορώνες. Παρ' όλα αυτά, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, οι κομματικές ηγεσίες νιώθουν την ανάγκη να επιστρέψουν σε ένα είδος πολιτικού λόγου, το οποίο είναι ξεπερασμένο και αντιαισθητικό. Παρ' ότι η κοινή γνώμη έχει προ πολλού πάψει να συγκινείται και να παρασύρεται απ' αυτή την «ξύλινη» γλώσσα, οι πολιτικές μας ηγεσίες δείχνουν ανίκανες να ευθυγραμμισθούν με το κοινό αίσθημα και να υπερβούν τα εξηρτημένα αντανακλαστικά τους. Η ομιλία του πρωθυπουργού στη χθεσινή σύνοδο της Κοινοβουλευτικής Ομάδος του ΠΑΣΟΚ είχε όλα τα στοιχεία μιας τυπικής προεκλογικής ομιλίας. Το ίδιο και οι παρεμβάσεις της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως. Είναι προφανές ότι τα κόμματα έχουν εισέλθει στην τροχιά της εκλογικής αναμετρήσεως. Η ύψωση των τόνων είναι μία παραδοσιακή μέθοδος για να υπογραμμισθεί η ξεχωριστή ταυτότητα και να περιχαρακωθεί η κάθε παράταξη. Η μέθοδος αυτή, όμως, αποδεικνύεται ολοένα και περισσότερο αναποτελεσματική. Τα τείχη, που άλλοτε χώριζαν τους ψηφοφόρους σε «πράσινους» και «γαλάζιους», έχουν προ πολλού πέσει - ή τουλάχιστον είναι ανίκανα να συγκρατήσουν τις ροές των ψήφων προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Είναι απολύτως κατανοητό κάθε κόμμα να επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της πολιτικής επιρροής του. Αυτό, όμως, δεν μπορεί πλέον να επιτευχθεί διά της πολώσεως. Οι ψηφοφόροι είναι τώρα περισσότερο πολίτες παρά οπαδοί. Αποστρέφονται τα στείρα συνθήματα και απαιτούν πειστικά επιχειρήματα και συγκεκριμένες αξιόπιστες προτάσεις. Η εκλογική συμπεριφορά των πολιτών επικαθορίζεται όλο και λιγότερο από την οικογενειακή παράδοση και την αφηρημένη ιδεολογική συμπάθεια. Εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τη συμφωνία με πολιτικές και από την αξιοπιστία των ηγετικών ομάδων. Η εξέλιξη αυτή απεικονίζει σε μεγάλο βαθμό και τη συνειδητοποίηση εκ μέρους του εκλογικού σώματος ότι οι διαφορές -τουλάχιστον των δύο κομμάτων εξουσίας- έχουν σμικρυνθεί. Ως εκ τούτου, μόνο όσοι έχουν επενδύσει μεγαλύτερα ή μικρότερα προσωπικά συμφέροντα στη νίκη του ενός ή του άλλου μεγάλου κόμματος είναι διατεθειμένοι να φανατισθούν. Η μεγάλη πλειοψηφία τηρεί αποστάσεις και εκφράζει την προτίμηση ή τη δυσαρέσκειά της στην κάλπη. Οπως ήδη σημειώσαμε, όμως, τα κομματικά επιτελεία δείχνουν να παραμένουν εγκλωβισμένα, λόγω αδρανείας, σε μια τακτική η οποία περισσότερο τα βλάπτει πολιτικά - εκλογικά και λιγότερο τα ωφελεί. Οσο πιο σύντομα συνειδητοποιήσουν την απλή αυτή αλήθεια τόσο το καλύτερο για τα ίδια, για την ποιότητα της πολιτικής ζωής και κυρίως για την αισθητική μας, η οποία προσβάλλεται βάναυσα από τις βαρύγδουπες αλληλοκατηγορίες και τις αμετροεπείς ρητορείες, που κατά κανόνα έχουν ελάχιστη σχέση με τα πραγματικά προβλήματα του τόπου.