Συμφέροντα
και υποκρισίες
|
Με αφορμή την τραγωδία του Ανατολικού Τιμόρ έρχεται πάλι στο προσκήνιο το αιώνιο ερώτημα για το «μυστήριο» της δημοκρατίας. Πώς συμβαίνει οι απανταχού ενασχολούμενες με τη διεθνή πολιτική δημοκρατίες, έστω και αν διαπράττουν λάθη, να υποπίπτουν τελικά σε λιγότερα από όσα θα περίμενε κάποιος; Ειδικότερα, αν λάβουμε υπόψη το συγκινησιακό, ερασιτεχνικό και ιδεολογικό στιλ με το οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρουσιάζουν τα προβλήματα της κοινής γνώμης.
Πιθανότατα, η πλέον σοβαρή πλευρά του τρόπου με τον οποίο τα ΜΜΕ, και ειδικά τα τηλεοπτικά κανάλια, «καλύπτουν» τα γεγονότα, διεθνούς πολιτικής, συνίσταται στην αντιμετώπιση των «συμφερόντων» (ευρωπαϊκών ή δυτικών), εν ολίγοις των δικών μας συμφερόντων, όπως «παίζονται» στις διάφορες διεθνείς κρίσεις, σαν κάτι για το οποίο πρέπει να ντρεπόμαστε, να κρυβόμαστε, προσποιούμενοι ότι η εξυπηρέτησή τους δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με την απόφαση, για παράδειγμα, να στείλουμε ή όχι στρατιώτες να πολεμήσουν εκεί όπου τίθενται εν κινδύνω. Οι ιστορίες για την ύπαρξη των επιλεγόμενων «ηθικών πολέμων», δηλαδή των πολέμων που θα έπρεπε να γίνουν όχι από συμφέρον, αλλά αποκλειστικά για την τιμή κάποιας αφηρημένης ηθικής αξίας, ξεκινούν από την ανικανότητα να παραδεχθούμε με ειλικρίνεια ότι αρχίζουμε τον πόλεμο για την προάσπιση κάποιου (νόμιμου) συμφέροντος. Και όμως, για τα νόμιμα συμφέροντά μας (πολιτικά, οικονομικά ή οποιαδήποτε άλλα) δεν θα πρέπει καθόλου να ντρεπόμαστε. Αντιθέτως, θα πρέπει να ενημερώσουμε την κοινή γνώμη να το λαμβάνει πάντα υπόψη της.
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τις έστω διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις του Περσικού Κόλπου και του Κοσσυφοπεδίου. Ο πόλεμος του Κόλπου το 1991, παρά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, δεν θα γινόταν αν με εκείνη την εισβολή δεν διατύπωνε ο Σαντάμ δύο συγκεκριμένες απειλές: την ενεργειακή κάλυψη της Δύσης και τη γεωπολιτική σταθερότητα της Μέσης Ανατολής.
Ο πόλεμος έγινε επειδή ήταν προς το συμφέρον της Δύσης να γίνει. Αλλά και στο Κοσσυφοπέδιο η Δύση επενέβη από συμφέρον: έπρεπε να εμποδισθεί ένας επαγγελματίας αποσταθεροποιητής, ο Μιλόσεβιτς, να συνεχίζει να κάνει ό,τι θέλει στην Ευρώπη. Βεβαίως, η Δύση επενέβη για την προάσπιση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» των Κοσοβάρων (και εδώ έγινε η παρεξήγηση με τον «ηθικό πόλεμο»). Αλλά, στην πραγματικότητα, ήταν προς το συμφέρον των Δυτικών να δείξουν στους Σέρβους, αλλά και σε όσους θα ήθελαν να τους μιμηθούν, ότι στην Ευρώπη κανένας δεν μπορεί να κάνει ατιμώρητα ό,τι θέλει.
Ολα αυτά εξηγούν για ποιο λόγο έγινε επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο και όχι στη Ρουάντα. Στη Ρουάντα ούτε οι κυβερνήσεις ούτε η κοινή γνώμη όλων των χωρών της Δύσης είδαν να απειλείται κάποιο συμφέρον τους. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, δεν ενήργησαν για να σταματήσουν τις εκεί σφαγές. Οσοι βρίσκουν αυτήν την εξήγηση ξεκάθαρη αλλά ωμή, είναι ελεύθεροι να αυτοαπατώνται. Είναι αλήθεια ότι η δημοκρατία έχει την ανάγκη κάποιας δόσης υποκρισίας για να δράσει. Ωστόσο, όταν η υποκρισία ξεχειλίζει είναι αυτονόητο ότι μπορεί να γίνει και ζημιά. Να υπενθυμίσουμε ένα ρητό που ταιριάζει πολύ καλά στις επιλογές της διεθνούς πολιτικής: «Είναι πάντα δύο οι λόγοι για τους οποίους ένας άνθρωπος κάνει κάτι: ένας καλός λόγος και ένας καλός λόγος». Ας δούμε, για παράδειγμα, την περίπτωση του Ανατολ |
