ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ (05-06-98)

Ο «Θεός της Ελλάδος»

Είναι δύσκολο και επικίνδυνο να μιλάει κανείς για θέματα εξωτερικής πολιτικής από τη στήλη μιας εφημερίδας, από την καρέκλα του καφενέ ή από τον άμβωνα της εκκλησίας. Πρώτο γιατί τα θέματα αυτά είναι από μόνα τους δύσκολα και περίπλοκα και δεύτερο γιατί αποκτούν ευρύτερη εποπτεία που δεν την έχει συνήθως ο καθένας. Γι' αυτό είναι ασφαλέστερο να μιλάει κανείς γι' αυτά μέσω ενός τρίτου που τα γνωρίζει. Στην περίπτωσή μας ο τρίτος αυτός είναι ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, πρώην υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος προ ημερών μίλησε σε πυκνό ακροατήριο για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η εξωτερική μας πολιτική και για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται. Παρ' όλο ότι δεν αναφέρθηκε στα συγκεκριμένα θέματα εξωτερικής πολιτικής που σήμερα αντιμετωπίζει η χώρα (Κυπριακό - Αιγαίο - Σκοπιανό), ήταν σαφής η αναφορά του στους κινδύνους που προκύπτουν από τον τρόπο που διαμορφώνονται οι κυρίαρχες αντιλήψεις για το χειρισμό αυτών των θεμάτων. (Ο κ. Παπακωνσταντίνου παρουσίασε χθες, μόνο σε δημοσιογράφους, τον δεύτερο τόμο του βιβλίου του «1961-1967, Η Ταραγμένη Εξουσία», εκδ. «Προσκήνιο», 1998, με το οποίο θα ασχοληθούμε άλλοτε.)

Πριν φτάσουμε στην ομιλία του κ. Παπακωνσταντίνου, ας προσθέσουμε ότι παλαιότερα η εξωτερική πολιτική μιας χώρας διαμορφωνόταν σε ανακτοβούλια, ερήμην του λαού, ο οποίος εν τούτοις συχνότατα εκαλείτο να πληρώσει την άσκησή της με το αίμα του. Αργότερα η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας σάρωσε μεν τα ανακτοβούλια, δεν κατάργησε όμως την αυτόνομη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής από επαγγελματίες πολιτικούς με σχέσεις αλληλεξάρτησης από τη λαϊκή ψήφο και την κοινή γνώμη. Στις μέρες μας, όμως, μια παραπλανατική και διόλου δημοκρατική ερμηνεία αφήνει την εντύπωση ότι ο «λαός» ασκεί ο ίδιος τα δικαιώματα που πηγάζουν από αυτόν. Και επειδή ο «λαός» ως συλλογικό υποκείμενο και όργανο είναι αδύνατο να ασκήσει οποιοδήποτε δικαίωμα, πλην του εκλογικού, η ερμηνεία αυτή, όχι μόνο στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά παντού, είναι το πρόσχημα και το άλλοθι για τη δημαγωγική παραπλάνηση του ίδιου του λαού. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, οι εργαζόμενοι παραπλανώνται με το σύνθημα: «νόμος είναι το δίκαιο του εργάτη»...

Η εξωτερική πολιτική, διαπιστώνει ο κ. Παπακωνσταντίνου, υπαγορεύεται από εθνικά συμφέροντα (π.χ. ανεξαρτησία και εθνική ακεραιότητα) και όχι, όπως παλαιότερα, από οράματα (Μεγάλη Ιδέα και Αλυτρωτισμός). Και ακριβώς επειδή υπαγορεύεται από υπαρκτά και δρώντα συμφέροντα, έχει σημεία τριβής τα ανάλογα συμφέροντα άλλων χωρών, μερικές από τις οποίες ούτε καν συνορεύουν με τη χώρα μας. Ενας, λοιπόν, όρος διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής είναι τα εθνικά συμφέροντα. Αλλά η εξωτερική πολιτική ασκείται στην πράξη από το κόμμα που βρίσκεται στην κυβέρνηση, το οποίο πρωτίστως ενδιαφέρεται και μεριμνά για την επιβίωσή του στη συνείδηση του λαού και αποφεύγει να δυσαρεστήσει την «κοινή γνώμη». Η «κοινή γνώμη» όμως δεν είναι κατ' ανάγκη η «γνώμη του λαού». Είναι μάλλον ένα κατασκεύασμα, στη διαμόρφωση του οποίου συντελούν «ολιγαρχικές ομάδες» με ιδιαίτερα συμφέροντα, όπως είναι τα ΜΜΕ, οι επαγγελματίες πολιτικοί και δημοσιογράφοι, τα κόμματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, π.χ. η Εκκλησία και άλλοι παράγοντες με αντιφατικά συμφέροντα και σκοπιμότητες. Αν σκεφθούμε την πορεία, την τραγική πορεία του Κυπριακού και του Σκοπιανού, αλλά και των ελληνοτουρκικών σχέσεων και πώς αυτή περιεπλάκη στις Συμπληγάδες κυβέρνησης - κόμματος- «κοινής γνώμης», καταλαβαίνουμε αμέσως την αναφορά του κ. Παπακωνσταντίνου στους κινδύνους που διατρέχουμε από τη διαμόρφωση και κυρίως από την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, σήμερα. Θα κλείσουμε με μια χαρακτηριστική περικοπή από δημοσιογραφική συνέντευξη του Ελευθερίου Βενιζέλου την οποία παρέθεσε ο κ. Παπακωνσταντίνου. Να το πάρωμεν απόφασιν, ότι δεν υπάρχει, δεν υπήρξε ποτέ «Θεός της Ελλάδος». Ενας είναι ο Θεός δι' όλα τα έθνη. Η φρόνησις, η διορατικότης, η προορατικότης, η επαφή με την πραγματικότητα. Ιδού τι θα μας βοηθήση θετικά.

Του ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΡΚΑΓΙΑΝΝΗ